ΠΑ 9.82, Αντίπατρος Θεσσαλονικεύς
Κείμενο Σχόλια
ΠΑ 9.82 ΑΝΤΙΠΑΤΡΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΣ1

Μηδ΄ ὅτ΄ ἐπ΄ ἀγκύρης, ὀλοῇ πίστευε θαλάσσῃ,
ναυτίλε, μηδ΄ εἴ τοι πείσματα χέρσος ἔχοι.
καὶ γὰρ Ἴων ὅρμῳ ἐνικάππεσεν, ἐς δὲ κόλυμβον
ναύτου τὰς ταχινὰς οἶνος ἔδησε χέρας.
φεῦγε χοροιτυπίην6 ἐπινήιον· ἐχθρὸς Ἰάκχῳ
πόντος. Τυρσηνοὶ τοῦτον ἔθεντο νόμον.2
Το επίγραμμα πραγματεύεται τους κινδύνους που ελλοχεύει η θάλασσα, οι οποίοι δεν παύουν να υπάρχουν για τους ναυτικούς ακόμα και όταν το πλοίο βρίσκεται αγκυροβολημένο σε λιμάνι.
Αντιπάτρου Θεσσαλονικέως: Στον Στέφανο του Φιλίππου του Θεσσαλονικέως το όνομα του Αντίπατρου δεν συνοδεύεται από το εθνικό του, γεγονός που δεν επιτρέπει τη διάκρισή του από τον συνονόματό του Αντίπατρο από τη Σιδώνα σε μεταγενέστερες ανθολογίες. Η απουσία του εθνικού προσδιορισμού κατά πάσα πιθανότητα οφείλεται στην κοινή καταγωγή του επιγραμματοποιού και του ερανιστή, ο οποίος μάλιστα του επιφυλάσσει την πρώτη θέση μεταξύ των ποιητών που επιλέγει για τη συγκρότηση της ανθολογίας του.
ἐπ΄ ἀγκύρης: οι κώδικες P (Palat. 23+Paris. Suppl. Gr. 384) και Pl (Ven. Marc. 481) που παραδίδουν την Παλατινή Ανθολογία και την Πλανούδεια Ανθολογία αντίστοιχα καταγράφουν τη γραφή ἀγκύρῃ (δοτ.). Ωστόσο η υιοθέτηση της δοτικής αφενός παραβλέπει τη συνήθη χρήση της γενικής για τη δήλωση αγκυροβολίου (βλ. και Ηρόδ. 7. 188 ὁρμῶ ἐπ΄ ἀγκύρας) αφετέρου δημιουργεί χασμωδία με την επόμενη λέξη. Η έγκλιση του ρήματος που πρέπει να εννοηθεί (πιθανώς του εἰμι) εξαρτάται από το ποια γραφή θα προτιμηθεί για το ἔχοι στον στ. 2, καθώς οι κώδικες P και Pl διχάζονται μεταξύ ευκτικής και οριστικής αντίστοιχα.

πείσματα: τα σχοινιά τα οποία προσδένουν την πρύμνη του πλοίου (για τον λόγο αυτόν ονομάζονται επίσης πρυμνήσια) με την ξηρά. Η λειτουργία τους δεν αντικαθιστά τον ρόλο της άγκυρας, αλλά τον ενισχύει. Πρβ. και Οδ. ι 136 κ.ε. ἐν δὲ λιμὴν εὔορμος͵ ἵν΄ οὐ χρεὼ πείσματός ἐστιν͵ οὔτ΄ εὐνὰς βαλέειν οὔτε πρυμνήσι΄ ἀνάψαι.

ὅρμῳ ἐνικάππεσεν: η γυμνή τελική μακρά συλλαβή της λ. ὅρμῳ αποτελεί χασμωδικό μακρό. ἐνικάππεσεν: η γραφή αυτή προτάθηκε από τον Jacobs κατ’ αναλογία προς το παράδειγμα του Απολ. Ρόδ. 3. 655 λέκτροισι πρηνὴς ἐνικάππεσεν εἱλιχθεῖσα.

χοροιτυπίην: η λ. απαντά για πρώτη φορά στον Όμηρο, Ιλ. Ω 261 και σημαίνει τον χορό κατά τον οποίο οι χορευτές χτυπούν δυνατά τα πόδια τους στο έδαφος. Το επίθετο ἐπινήιον αποτελεί άπαξ λεγόμενο.

ἐχθρὸς… νόμον: γίνεται αναφορά σε έναν μύθο που εξιστορείται στον Ομηρικό ύμνο για τον Διόνυσο, σύμφωνα με τον οποίο Τυρρηνοί πειρατές επιχείρησαν να απαγάγουν τον θεό που επέβαινε στο πλοίο τους για να ζητήσουν λύτρα. Ο Διόνυσος όμως κάλυψε το πλοίο τους με μια πελώρια άμπελο ακινητοποιώντας το και ο ίδιος μεταμορφώθηκε σε λιοντάρι απειλώντας τους ναυτικούς. Οι πειρατές για να γλιτώσουν βούτηξαν στη θάλασσα, όπου και μεταμορφώθηκαν από τον θεό σε δελφίνια. Όπως καθίσταται σαφές από τα παραπάνω, το δίδαγμα που επιθυμεί να προβάλει ο επιγραμματοποιός, τουτέστιν ότι η οινοποσία είναι επικίνδυνη για τον ναυτικό ακόμα κι όταν αυτός επιβαίνει σε ελλιμενισμένο πλοίο, στερείται κοινών σημείων και συνοχής με τον διονυσιακό μύθο.