Κουτσογιάννης Δημήτρης


Βαθμίδα: 
Καθηγητής

Ο Δημήτρης Κουτσογιάννης είναι καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας (Τομέας Γλωσσολογίας) της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. με ειδίκευση στην εκπαιδευτική γλωσσολογία. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις του εστιάζονται σε τομείς της Εκπαιδευτικής Γλωσσολογίας. Δραστηριοποιείται ιδιαίτερα στο χώρο της αξιοποίησης των ψηφιακών μέσων στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα στη γλωσσική εκπαίδευση. 

Μαθήματα
Κωδικός Τίτλος Πιστωτικές μονάδες Αίθουσα
ΔΙΔ ΓΛΩ 070 ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ 6 ECTS
ΘΕΓ 818 ΑΝΑΛΥΣΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ 10 ECTS

Δημήτρης Κουτσογιάννης (dkoutsog@lit.auth.gr)

Ο Δημήτρης Κουτσογιάννης είναι καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας (Τομέας Γλωσσολογίας) της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. με ειδίκευση στην εκπαιδευτική γλωσσολογία. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα και οι δημοσιεύσεις του εστιάζονται σε τομείς της Εκπαιδευτικής Γλωσσολογίας. Δραστηριοποιείται ιδιαίτερα στο χώρο της αξιοποίησης των ψηφιακών μέσων στην εκπαίδευση και ιδιαίτερα στη γλωσσική εκπαίδευση. Σε πιο πρακτικό επίπεδο ασχολείται με την ανάπτυξη ψηφιακών περιβαλλόντων για την ελληνική γλώσσα (υπεύθυνος της Πύλης για την ελληνική γλώσσα: www.greek-language.gr), με την επιμόρφωση εκπαιδευτικών (υπεύθυνος για την επιμόρφωση των φιλολόγων στη διδακτική αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων και στην ανάπτυξη του σχετικού επιμορφωτικού υλικού σε συνεργασία με το ΙΤΥΕ-Διόφαντος) και με την ανάπτυξη περιβαλλόντων για νέας μορφής επιμορφώσεις, όπως η δημιουργία διαδικτυακών κοινοτήτων εκπαιδευτικών (http://dialogos.greek-language.gr/). Είναι συνδημιουργός και συνδιευθύνει το διεθνές Special Interest Group “TALE” (http://www.arle.be/sigTale.html), το οποίο εστιάζει στη διδακτική αξιοποίηση των Ψηφιακών Μέσων στη γλωσσική διδασκαλία. 

Για πρόσφατες δημοσιεύσεις, βλ.: 

https://auth.academia.edu/ΔημήτρηςΚουτσογιάννης [Κείμενα στα ελληνικά]
https://auth.academia.edu/DimitriosKoutsogiannis [Κείμενα στα αγγλικά] 

Αναλυτικότερα, οι επιστημονικοί τομείς με τους οποίους ασχολείται (έρευνα, δημοσιεύσεις και διδασκαλία) είναι: 

1. Ανάλυση εκπαιδευτικού λόγου
Με δεδομένο το γεγονός ότι η γλώσσα (ο λόγος, γενικότερα) παίζει καθοριστικό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία (αποτελεί μέσο διδασκαλίας, αντικείμενο διδασκαλίας και μέσο συγκρότησης της ιδιαιτερότητας του σχολικού λόγου), επιχειρεί μέσω του έργου του να αναπτύξει ένα συνολικό πλαίσιο ανάλυσης της εκπαιδευτικής και μαθησιακής διαδικασίας (γλωσσικό μάθημα, ανάλυση διδακτικών πρακτικών, επιμόρφωση εκπαιδευτικών, μελέτη του μαθησιακού υλικού). Αξιοποιεί για τις αναλύσεις μου αυτές (συνδυαστικά) εκδοχές της Θεωρίας της πολυπλοκότητας, της Κοινωνικής Σημειωτικής (Halliday, Christie, Kress, van Leeuwen), της Κριτικής Ανάλυσης Λόγου (κυρίως Fairclough, Gee), των Νέων Σπουδών στον Γραμματισμό (New Literacy Studies), της Ανάλυσης Σχολικού Λόγου (Classroom Discourse Analysis) και της Κοινωνιογλωσσολογίας της Παγκοσμιοποίησης. Στο πεδίο αυτό εμπίπτει, πέραν των άλλων, το βιβλίο (σε συνεργασία): Ανάλυση Σχολικού Λόγου: Η γλωσσική διδασκαλία σε έναν μεταβαλλόμενο κόσμο (2015). 

2. Διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας
Στο ευρύτερο πλαίσιο της Εκπαιδευτικής Γλωσσολογίας ενδιαφέρεται ειδικότερα για τη διδασκαλία της ελληνικής ως μητρικής γλώσσας ή της παιδαγωγικής του  γραμματισμού (literacy pedagogy), όρος που χρησιμοποιείται συχνά στη διεθνή βιβλιογραφία, υπό το πρίσμα των σύγχρονων κοινωνικοοικονομικών και τεχνολογικών εξελίξεων. Αξιοποιώντας ποικιλία κριτικών (κυρίως) κοινωνιογλωσσολογικών παραδόσεων, αναπτύσσει θεωρητικό και μεθοδολογικό πλαίσιο για δημιουργική ανάγνωση αλλά και σύνθεση των ποικίλων διεθνών και τοπικών αναζητήσεων. Προς αυτή την κατεύθυνση, πέραν των άλλων, κινείται το πιο πρόσφατο βιβλίο του (2017): Γλωσσική διδασκαλία χθες, σήμερα, αύριο: μια πολιτική προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: ΙΝΣ.   

3. Διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας και ψηφιακά μέσα
Προς την ίδια κατεύθυνση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας ασχολείται ιδιαίτερα με την αξιοποίηση των Ψηφιακών Τεχνολογιών. Το ζήτημα αυτό τον απασχολεί πολύπλευρα από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 και σε αντίθεση με τις τότε κυρίαρχες επιστημονικά αντιλήψεις που αντιμετώπιζαν τους υπολογιστές από μια παιδαγωγική ή καθαρή τεχνική σκοπιά, αντιμετώπισε και αντιμετωπίζει τα ψηφιακά μέσα ως μέσα πρακτικής γραμματισμού (ως μέσα για διάβασμα, γράψιμο και επικοινωνία). Η συγκεκριμένη προσέγγιση τον οδηγεί στο να μελετά τα μέσα αυτά στο πλαίσιο της νέας επικοινωνιακής πραγματικότητας και να εστιάζει στη σύνδεσή τους με ποικίλες άλλες παραμέτρους (οικονομικές, κοινωνικές, πολιτισμικές) της νέας παγκόσμιας πραγματικότητας. Αυτή η προσέγγιση των Νέων Τεχνολογιών καθιστά εφικτή τη σύνδεση των αναζητήσεών του με κοινωνιογλωσσολογικές παραδόσεις που ερευνούν τη σύνδεση του λόγου με τη νέα παγκόσμια πραγματικότητα (βλ. Fairclough, Blommaert, Gee, Kress, van Leeuwen κλπ.). Πρόκειται για επιστημονική κατεύθυνση που προσδιορίζει το είδος των επιλογών του στην έρευνα, στην ανάπτυξη ψηφιακών περιβαλλόντων για την ελληνική γλώσσα και στο επιμορφωτικό υλικό για εκπαιδευτικούς. 

4. Δημιουργία ψηφιακών περιβαλλόντων για την ελληνική γλώσσα και τη γλωσσική εκπαίδευση.
Ο Δ. Κουτσογιάννης αναγνώρισε από τη δεκαετία του 1990 ότι απαιτείται μια σημαντική στροφή στο πώς μπορεί να προσεγγιστεί η ελληνική γλώσσα και η διδασκαλία της σε σχέση με τη Νέα Τεχνολογία. Έτσι, αντί για την ανάπτυξη λογισμικού για τη διδασκαλία της γλώσσας, μια κυρίαρχη αντίληψη τότε και διεθνώς, έδωσε ιδιαίτερη βαρύτητα στη δημιουργία πόρων για την ελληνική γλώσσα, οι οποίοι μπορούν να αξιοποιηθούν πολύπλευρα, επομένως και παιδαγωγικά. Με άξονα αυτή τη συλλογιστική έχει μια μακροχρόνια συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (1997 – τώρα), όπου είχε την (συν)ευθύνη, πέραν των άλλων, για τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη αρκετών διαδικτυακών περιβαλλόντων, όπως: του Κόμβου για την ελληνική γλώσσα (www.komvos.edu.gr), της Πύλης για την ελληνική γλώσσα και τη γλωσσική εκπαίδευση (www.greek-language.gr) και του Πρωτέα (http://proteas.greek-language.gr/).  

5. Ανάλυση εξωσχολικών πρακτικών γραμματισμού των παιδιών
Ασχολείται ιδιαίτερα με την επιστημονική διερεύνηση των εξωσχολικών πρακτικών γραμματισμού παιδιών (κυρίως εφηβικής ηλικίας) με εκτενείς έρευνές του. Υποστηρίζει ότι η διδασκαλία στο σχολείο, για να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη της τις εξωσχολικές εγγράμματες ταυτότητες των παιδιών. Από τις έρευνες αυτές προέκυψε, πέραν των άλλων, και η μονογραφία (2011): Εφηβικές πρακτικές ψηφιακού γραμματισμού και ταυτότητες. 

6. Επιμορφώσεις εκπαιδευτικών στη διδασκαλία της νέας ελληνικής γλώσσας
Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αποτελεί μία από τις επιστημονικές του προτεραιότητες. Είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ινστιτούτου Τεχνολογίας Υπολογιστών – Διόφαντος από το 2005 και έχει την ευθύνη επιμόρφωσης των φιλολόγων της χώρας στην παιδαγωγική αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων. Έχει ασχοληθεί ιδιαίτερα (από ερευνητική άποψη) με την αξιοποίηση των σύγχρονων μέσων στην καλύτερη προετοιμασία των εκπαιδευτικών και κυρίως η δημιουργία διαδικτυακών κοινοτήτων. Υπήρξε επιστημονικός υπεύθυνος (σε συνεργασία με το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας) για τη δημιουργία τριών κοινοτήτων εκπαιδευτικών: η μία για την αξιοποίηση των ψηφιακών μέσων στη διδασκαλία της ελληνικής ως μητρικής, η άλλη για τη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης στην Κωνσταντινούπολη και η τρίτη για τη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης στα πανεπιστήμια του εξωτερικού. Για μια επιστημονική τεκμηρίωση των αναζητήσεων αυτών βλ. (μεταξύ άλλων) τον συλλογικό τόμο (2015): Διακτυακές κοινότητες εκπαιδευτικών στα γλωσσικά μαθήματα. 

7. Διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης/ξένης  γλώσσας.
Τον απασχολεί επίσης και το ζήτημα της διδασκαλίας της ελληνικής ως δεύτερης/ ξένης γλώσσας, αλλά και οι δυνατότητες αξιοποίησης των ψηφιακών μέσων στην υποστήριξη - επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που διδάσκουν την ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα. Δίδαξε την ελληνική ως δεύτερη/ ξένη γλώσσα σε παιδιά Ελλήνων μεταναστών στην Ολλανδία (1984-1989), συντόνισε ερευνητικό πρόγραμμα για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης σε 10 ελληνικά σχολεία (με τη συνεργασία της Ρ. Τσοκαλίδου (2006-2007). Προς την κατεύθυνση αυτή συνεργάστηκε κατά το διάστημα 2013-2015 (ως υπεύθυνος από το ΚΕΓ) με το ελληνικό Προξενείο στην Πόλη για τη δημιουργία διαδικτυακής κοινότητας εκπαιδευτικών.